Wanderlust: de bijzondere locaties waar Paul McCartney zijn albums opnam

Je hoort het wel vaker. Artiesten en bands reizen, op zoek naar inspiratie, af naar een ver of bijzonder oord om daar hun nieuwe album te schrijven en op te nemen. Schilders, schrijvers, musici....blijkbaar doet een 'change of scenery' wonderen voor het creatieve proces. De andere geuren en kleuren inspireren hen bij het maken van iets nieuws. Onlangs spraken Jan Cees, Michiel en Wibo in een uitzending van de Fab4Cast over de rusteloze aard van Paul McCartney. Daarmee zetten ze me aan het denken. Het klopt. Na het uiteengaan van The Beatles was Paul in de jaren '70 regelmatig op bijzondere locaties te vinden om zijn albums op te nemen. Daarmee sleepte hij zijn gezin de hele wereld over. Waar vinden we de McCartneys in die periode allemaal terug?

1973: Lagos, Nigeria

McCartney: gewoon thuis in Londen

Voor zijn eerste soloalbum, simpelweg McCartney getiteld, zocht Paul het juist heel dicht bij huis. Je zou kunnen zeggen dat hij aan de basis begon. In het diepste geheim werkte hij in zijn woning, om de hoek bij Abbey Road, met een eenvoudige viersporenrecorder aan zijn nieuwe album. Later gebruikte hij de Morgan Studio's, gelegen in Noordwest-Londen en de bekende EMI studio's aan Abbey Road om nog wat additionele opnamen te maken. Onder de schuilnaam Billy Martin, want hij wilde zijn soloproject zo lang mogelijk onder de radar houden.

Rond de jaarwisseling van '69/'70: thuis aan het werk

RAM: New York

De succesvolle opvolger, het inventieve en energieke RAM-album, werd voornamelijk in New York opgenomen. In oktober 1970 vlogen Paul en Linda en hun jonge dochters Heather en Mary naar The Big Apple. Daar nodigde McCartney een aantal studiomuzikanten in een schimmige loods uit om zogenaamd auditie te komen doen voor het inspelen van een jingle. Al snel kwamen Dave Spinozza (die later vervangen werd door Hugh McCracken) en drummer Denny Seiwell erachter dat ze mee zouden spelen op de nieuwe plaat van de ex-Beatle. 

New York: tijdens de sessies voor RAM

Band On The Run: op avontuur in Nigeria

Voor Wild Life en Red Rose Speedway koos Paul weer voor een aantal studio's in en rond zijn woonplaats Londen. Blijkbaar was de hang naar avontuur nog niet verdwenen, want in de zomer van 1973 voeg Paul een lijst op van alle EMI-studio's die er wereldwijd te vinden waren. Waar zullen we eens neerstrijken voor de nieuwe plaat, moet hij gedacht hebben. Zoekend in de lijst bleef zijn vinger steken bij Lagos in Nigeria. Dat klonk als een mooie exotische locatie die garant stond voor een ontspannen mix van opnemen en genieten van de mooie omgeving. Het pakte iets anders uit. Kort voor vertrek stapten twee van zijn toenmalige Wings-leden op en reisden Paul en Linda alleen af met Denny Laine, het bandlid dat de McCartneys gedurende de hele jaren '70 trouw zou blijven. De studio's bleken uiterst primitief en de omgeving niet al te veilig. Nigeria werd een spannend avontuur, maar de trip leverde wel één van de meest succesvolle albums uit Pauls carrière op: Band On The Run. In de [video] kun je meer zien over de totstandkoming van dat album:

Venus and Mars: van Nashville en Los Angeles naar New Orleans

Kort daarop woonden de McCartneys een tijdje in Nashville, op zoek naar nieuwe inspiratie. Deze periode zorgde voor een opmaat naar het volgende succesvolle album, Venus and Mars, dat in Londen, New Orleans en Los Angeles werd opgenomen. In deze periode was het McCartney gelukt zijn vriendschap met John Lennon weer nieuw leven in te blazen. Er zou zelfs sprake zijn van een muzikale reünie in New Orleans, maar zo ver kwam het net niet. In ieder geval inspireerde het verblijf in de VS Paul tot het maken van een gevarieerde en energieke plaat.

Op zoek naar inspiratie in Nashville

London Town: op een jacht in de Caraïben

Nadat Wings het album At The Speed Of Sound weer in de oude vertrouwde Abbey Road Studio's opnam, reisde de band in mei 1978 af naar de Virgin Islands om op een jacht (!) te werken aan het volgende album. Op de Fair Carol werd een geïmproviseerde opnamestudio ingericht. Ook hier ging het opnameproces niet van een leien dakje. Drummer Joe English en gitarist Jimmy McCulloch verlieten de band uiteindelijk. Ook moesten de sessies stilgelegd worden omdat Linda in alle rust moest kunnen bevallen van zoon James. In november maakten de McCartneys de plaat, met Denny Laine, in Londen af. Eind maart 1978 lag Londen Town (what's in a name) in de schappen. De plaat die eigenlijk Water Wings, zou hebben geheten. Maar tegen die tijd was Paul alweer klaar met zijn nautische avontuur. In deze [video] zien we Paul, jaren later, in gesprek met zijn dochter Mary. Daarbij komen hele leuke sfeerbeelden langs van de periode waarin het gezin op het jacht verbleef:

Back To The Egg: een middeleeuws kasteel in Kent

In september 1978 selecteerde Paul opnieuw een bijzondere locatie om op te gaan nemen. Na wat voobereidend werk in Schotland werd de mobiele EMI-apparatuur neergezet in Lympne Castle in Kent. Het kasteel, waarvan de oudste bebouwing uit de 11e eeuw dateert, werd het decor voor de plaat Back To The Egg. Met drummer Steve Holley en extra gitarist Laurence Juber in de gelederen, zag het laatste Wings-album het levenslicht. Aanvullende opnamen werden in Londen gemaakt. Wie het leuk vindt om te horen hoe deze plaat tot stand kwam, kan hier genieten van deel 1 en deel 2 van dat McCartney-avontuur.

Paul in 1978 bij Lympne Castle

Einde aan een idylle

Gedurende zijn carrière zou Paul vaker gebruik maken van bijzondere opnamelocaties, waaronder de AIR Studio's die producer George Martin op het tropische eiland Montserrat bouwde. Een plek waar ook The Police, The Rolling Stones, Dire Straits en Duran Duran neerstreken om muziek op te nemen. Helaas maakte orkaan Hugo in 1989 een einde aan die idylle. Het was ongetwijfeld de mooiste plek waar Paul ooit opnam. Vreemd genoeg horen we de exotische sferen niet terug op de albums Tug of War en Pipes of Peace die daar grotendeels werden vastgelegd. Het één heeft dan blijkbaar niet altijd iets met het ander te maken. Mijn vraag aan jullie: op welke McCartney-nummers horen of voelen jullie de sfeer van de plek waar ze opgenomen zijn?

No Reply: hoe een afgewezen demo veranderde in de openingstrack van Beatles For Sale

Het Beatlesnummer dat ik zelf het allervaakst mompel, neurie of zing is No Reply. Vraag me niet waarom. Waarschijnlijk heeft het te maken met de eenvoudige melodie in combinatie met mijn beperkte zangcapaciteiten. En omdat ik dan zelf even zo'n nasaal stemmetje op zet, waarmee ik probeer een John Lennon'tje te doen. Want er is bijna geen nummer waarop John Lennon zó klinkt als John Lennon. Op No Reply is hij bijna een karikatuur van zichzelf. Voor je het weet, ga je alweer:

This happened once before

When I came to your door

No reply

John Lennon tijdens de Beatles For Sale-sessies in september 1964

No Reply was bedoeld voor Tommy Quickly

John Lennon schreef het grootste deel van No Reply op vakantie. In mei 1964 verbleef hij met Cynthia, George Harrison en Pattie Boyd op Tahiti. De andere twee Beatles zaten met hun vrouwen op de Virgin Islands. Blijkbaar zorgde het zonnige, tropische oord bij Lennon voor inspiratie. Hij componeerde een mid-tempo nummer, met bossa nova-ritme, dat hij aanvankelijk door Tommy Quickly wilde laten opnemen. Deze Liverpoolse zanger uit de stal van Brian Epstein zou uiteindelijk alleen de Lennon/McCartney-compositie Tip Of My Tongue op de plaat zetten. No Reply werd een Beatlesnummer.

Lennon leende weer eens van zichzelf

Blijkbaar vond John het lastig om altijd even origineel te zijn. We weten dat hij nogal gevoelig was voor het plagiëren van anderen én van zichzelf. Het overkwam hem waarschijnlijk keer op keer. Op No Reply leende hij voor de passage I saw the light, I saw the light iets van zichzelf. Wie luistert naar het begin van When I Get Home, hoort dáár namelijk Woh-oh-who I, een melodielijn die vrijwel identiek is aan wat Lennon later voor No Reply zou inzingen. Het kan trouwens niet missen: When I Get Home werd op 2 juni 1964 opgenomen. Een dag later speelde John met Paul en George (Ringo lag in het ziekenhuis) de demo voor No Reply voor Tommy Quickly in. Lennon was deze dagen duidelijk met dat ene zanglijntje bezig, dat hij bewust of onbewust in twee nummers verwerkte.

Een liedje uit 1957 zorgde voor inspiratie

Voor de tekst van No Reply moet John zich haast ook hebben laten inspireren. Zou hij in 1957 op Menlove Avenue bij Aunt Mimi het volgende Doo Wop-nummer op de transistorradio gehoord hebben? [filmpje]

Ah ah ah ah ah

Ah ah ah ah ah

Took a walk and passed your house late last night

All the shades were pulled and drawn way down tight

From within, the dim light cast two silhouettes on the shade

Oh what a lovely couple they made

(Silhouettes - The Rays)

Zet dat maar eens naast:

This happened once before

When I came to your door

No reply

They said it wasn't you

But I saw you peep through your window

I saw the light, I saw the light

I know that you saw me

'Cause I looked up to see your face

(No Reply - The Beatles)

Moordend schema

Het duurde nog tot 30 september voordat No Reply op band werd gezet. De agenda van The Beatles stond stampvol. In juni reisde het viertal af naar Denemarken voor een concert in Kopenhagen, waarna ze via hun triomftocht door de Amsterdamse grachten koers zetten naar Hong Kong, Australië en Nieuw-Zeeland. Ook in juli en augustus van dat jaar stonden er radio- en televisieoptredens in Zweden en Engeland op het programma, waarna er ook nog getourd werd in Amerika en Canada. In het najaar van 1964 probeerden The Beatles een moordend schema van opnemen én optreden vol te houden. Op woensdagavond 30 september zetten de heren in acht takes No Reply uiteindelijk op tape. In deze [video] horen we een aantal fragmenten van die sessie:

Onvervuld verlangen

No Reply mag dan wel een mid tempo-nummer zijn; het heeft een enorme kracht en het houdt de luisteraar geboeid. Van de eerste zangstrofe, die ons direct de song intrekt, de dubbel opgenomen solovocalen van Lennon, het gebruik van echo, via de originele akkoordenwisselingen in de bridge, het ritme dat daar wisselt, de de handclaps, naar de samenzang op het eind en het allesbeslissende slotakkoord, de Cadd9. En dat alles in 2 minuten en 15 seconden. Een song vol hoop, die eindigt in onvervuld verlangen. Wanneer de klank wegsterft, realiseer je je dat er inderdaad geen antwoord is en ook nooit zal komen, zoals Ian MacDonald het zo mooi omschrijft in zijn fascinerende boek Revolution In The Head. 

De hele dag zingen

Uiteindelijk werd No Reply de openingstrack van het album Beatles For Sale. De plaat waarvoor The Beatles zo weinig materiaal en nog minder opnametijd hadden, dat álles dat voorhanden was, gebruikt moest worden. Zo ook de door Tommy Quickly afgewezen demo. Wie het album op de verschijningsdatum 4 december 1964 kocht en de naald op de plaat zette, hoorde John Lennon zijn befaamde openingszin zingen: This happened once before... En ja hoor, hij zit weer in mijn hoofd en ik zal 'm de hele dag zingen. Jullie ook? ;-)

George Harrison en zijn liefde voor de ukulele

De laatste tijd probeer ik regelmatig ukulele te spelen. Ik kocht er eentje bij de firma Reichenbach in de Deventer Nieuwstraat. En dan niet zo'n plastic wegwerp-ding maar echt een mooie sopraan-ukulele. Al snel ontdekte ik het vrolijke, zonnige geluid van dit mini-instrument. Je slaat een paar akkoorden aan en in gedachten hoor je de zee, voel je de wind door je haren en waan je je in een tropisch oord. Hoewel ik zelf nog maar een paar grepen kan, probeer ik er steeds beter in te worden. In ieder geval heeft het instrument mijn hart gestolen. Datzelfde gebeurde jaren geleden bij George Harrison. Hoewel we hem vooral kennen met een mooie Gretsch- of Rickenbacker-gitaar om zijn nek, was het de ukulele die hem als instrument echt dierbaar werd.

George raakte verzot op de liedjes van George Formby

Is het nu ukulele of ukelele? Je schijnt het op beide manieren te mogen schrijven, al is ukulele het oorspronkelijke woord, afkomstig uit het Hawaïaans, waarin het 'springende vlo' betekent. De jonge George Harrison raakte betoverd door de klanken van de ukulele toen hij de Engelse komiek George Formby ontdekte. Formby, wiens wieg in Wigan stond (zo'n dertig kilometer van Liverpool) was een held voor de Engelse working class, zeker voor de bewoners uit het Noord-Westen van Engeland. De acteur-komiek, die een banjulele (een kruising tussen een banjo en ukelele) bespeelde, trad vaak op in Liverpool. Zijn platen vonden ook hun weg in het huishouden van de familie Harrison. In een interview vertelde George Harrison:

All those George Formby songs were always in the back of me life. They were either being played in the background of my mother was singing them when I was three or four.

Hoe moet dat geklonken hebben bij de Harrisons thuis?

Liedjes die bij de Harrisons op de draaitafel lagen waren onder andere de Chinese Laundry Blues, en We've Been A Long Time Gone. De kinderen smulden vaak van de licht dubbelzinnige teksten. Hoe klonk deze George Formby? [video]

Het is goed mogelijk dat George zijn idool ooit live zag

We weten niet zeker of George zijn held in Liverpool ooit live op het podium zag, maar het is heel goed mogelijk, als je bedenkt dat Forby in 1948-9 in de Kerstvakantie optrad in het Empire Theater aan Lime Street en met zijn banjulele de hoofdrol vertolke in Cinderella. Oudste zus Louise noemde dat het bezoeken van deze kerstshows een jaarlijks uitje van de Harrisons was. We weten wel dat John Lennon de voorstelling bezocht en trouwens later ook ukulele leerde spelen. Net als Paul McCartney. Ook George schafte trouwens een banjulele aan, zoals zijn grote voorbeeld Formby die had.

Waar was de ukulele in de Beatlesperiode?

Vreemd genoeg zien of hoorden we George tijdens zijn jaren bij The Beatles nauwelijks op of over de ukulele. Pas later in zijn carrière greep hij steeds vaker terug op het instrument. Tijdens een interview voor het Anthology-project, de officiële documentaire die de destijds overgebleven Beatles over hun carrière lieten maken, zien we George in de tuin van zijn landgoed Friar Park herinneringen ophalen met Paul en Ringo. Zittend bij een bankje jamt hij samen met Paul op een ukulele. Zowel in het begin van het filmpje als vanaf [15:26] waarin toch een soort hernieuwde vanzelfsprekendheid uit het altijd wat lastige contact tussen Paul en George zichtbaar is: 

George had de rol wel willen spelen

Aan het eind van het allerlaatste Beatlesnummer Free As A Bird, horen we George het legendarische When I'm Cleaning Windows van George Formby spelen. In de clip zien we daarbij een acteur op de rug. George had bij het samenstellen van de videoclip aangegeven daar zelf wel "anoniem" te willen staan. Dat idee werd afgekeurd door de regisseur en Harrison drong niet verder aan. Het was een beslissing waarvan men achteraf spijt had. Klik op het filmpje om precies dat fragment te zien:

Een kofferbak vol ukuleles

George hield zoveel van het samen ukulele spelen, dat hij (op reis) altijd twee uke's bij zich had, voor het geval hij iemand tegen zou komen die het instrument ook beheerste en er samen gespeeld kon worden. 

De Harrisons op reis, zoon Dhani helpt met de ukuleles

Tom Petty, vertelde in de documentaire Living In The Material World dat George op bezoek kwam met een kofferbak vol ukuleles en hij zijn vrienden er vaak eentje cadeau deed. Gewoon om dat mooie instrument bij zoveel mogelijk muzikanten te promoten. Iedereen moest ukulele leren spelen van Harrison. Een sympathiek gebaar. Tom Petty vertelt erover in deze [video]: 

Ook was Harrison fervent lid van de George Formby Appreciation Society. In 1994 bezocht hij met zoon Dhani de jaarlijkse contactdag. Gewoon als zichzelf, als fan van de man en zijn instrument. Op 2 februari 1999 schreef George een korte verklaring waarom "iedereen ukulele zou moeten spelen." Het werd een grappig briefje:

Steeds meer plek voor de ukulele

Aan het einde van Harrisons solo-carrière horen we de ukulele steeds prominenter terug op zijn platen. Zo zien en horen we George ukulele spelen op de klassieker Between The Devil And The Deep Blue Sea. Ook Any Road, het openingsnummer van zijn posthuum verschenen album Brainwashed, begint met een soort wall of sound van ukuleles [video]:

De ukulele als ultiem eerbetoon aan George

Het is Paul McCartney die al jaren tijdens zijn concerten een eerbetoon aan George brengt, door met een ukulele op het podium te verschijnen en een wat aandoenlijke swing-versie van Something inzet, waarna het nummer op de helft ineens losbarst in het gebruikelijke tempo. Bij dat moment moest ik tijdens mijn meest recente McCartney-concert wel even een traantje wegpinken trouwens. Ik vond deze mooie versie, als "thuiswedstrijd" gespeeld in Liverpool, waarin het hele stadion meebuldert. Prachtig!

Mooiste eerbetoon

Maar het mooiste eerbetoon aan George en zijn liefde voor de ukulele deed zijn jarenlange vriend Joe Brown (de man van Vicki en vader van Sam) door als laatste nummer tijdens het herdenkingsconcert voor George het tedere I See You In My Dreams te spelen. Wie de dvd heeft, moet 'm maar eens kijken. Van YouTube zijn de beelden uiteraard alweer verwijderd, maar ik vond een soortgelijke versie van Joe Brown in de show van Jools Holland. Geniet van dit lieve nummer en bedenk dat Brown dit zingt voor zijn overleden vriend: George Harrison, de grootste ukulele-fan allertijden:

I'll See You In My Dreams

Lonely days are long

Twilight sings a song

All the happiness that used to be

Soon my eyes will close

Soon I'll find repose

And in dreams

You're always near to me

I'll see you in my dreams

Hold you in my dreams

Someone took you right out of my arms

Still I feel the thrill of your charms

Lips that once were mine

Tender eyes that shine

They will light my way tonight

I'll see you in my dreams

Lips that once were mine

Tender eyes that shine

They will light my way tonight

I'll see you in my dreams

They will light my lonely way tonight

I'll see you in my dreams

You've Got To Hide Your Love Away: hoe John Lennon zich door Bob Dylan liet inspireren

Vaak wordt Revolver uit 1966 als een scharnieralbum in het oeuvre van The Beatles gezien. Als het album dat de overgang markeert tussen het vroege en het late werk van ons favoriete bandje. Ik ben de laatste die daar tegenin wil gaan. Toch zie ik de plaat Help! uit 1965 juist ook als een scharnieralbum. Met name als het gaat over het schrijverschap van John Lennon. Was het niet op deze elpee dat hij ons voor het eerst een kijkje in zijn ziel gaf? Natuurlijk met titeltrack en openingsnummer Help! maar zeer zeker ook met het ingetogen You've Got To Hide Your Love Away? Een favoriet hoor. Ook van jullie?

John ging meer over zijn gevoelens schrijven

Voor veel Beatleskenners is het inmiddels bekend dat John in interviews uitlegde dat hij midden jaren '60 zijn zogenaamde Dylan-periode doormaakte als liedjesschrijver. The Beatles hadden Bob Dylan inmiddels ontmoet en waren grote fans van de Amerikaanse folkzanger. Dylan beïnvloedde Lennon en dat horen we terug in de introspectieve nummers die John ging schrijven. Johns I'm A Loser, dat hij in de zomer van '64 schreef, vormde al een beetje een opmaat naar deze nieuwe periode. Ik kan jullie trouwens aanraden het zeer interessante tweeluik te beluisteren dat de heren van de Fab4Cast over The Beatles en Bob Dylan maakten (deel 1 en deel 2 geef ik je hierbij even op een presenteerblaadje). Wat zei Lennon zelf over de verandering die hij doormaakte als schrijver?

You've Got To Hide Your Love Away is my Dylan period. It's one of those that you sing a bit sadly to yourself, 'Here I stand, head in hand...' 

I'd started thinking about my own emotions. 

I don't know when exactly it started, like I'm A Loser or Hide Your Love Away, 

those kind of things. 

Instead of projecting myself into a situation, 

I would try to express what I felt about myself, which I'd done in my books. 

I think it was Dylan who helped me realise that - 

not by any discussion or anything, but by hearing his work.

Lennon luisterde goed naar Dylans I Don't Believe You

John liet zich trouwens ook letterlijk door Bob Dylan inspireren. Luister maar eens naar de eerste coupletten van I Don't Believe You (She Acts Like We Have Never Met) dat Bob Dylan in 1964 uitbracht: [video]

Bob Dylan zingt hier:

I can't understand, she let go of my hand

And left me here facing the wall

I'd sure like to know why she did go

But I can't get close to her at all

Als we daar de openingszinnen van Lennons You've Got To Hide Your Love Away naast leggen, dan valt er aan een vergelijking niet te ontkomen:

Here I stand, head in hand

Turn my face to the wall

If she's gone I can't go on

Feeling two foot small

Een folksong in 3/4e maat

Ook muzikaal bleven The Beatles dicht bij de instrumentatie en arrangementen van de akoestische Dylan. Het grappige is dat The Beatles na het horen van Dylan hun elektrische gitaren aan de kant legden en hun akoestische erbij pakten. Dylan op zijn beurt, hoorde The Beatles, en speelde in die periode zijn eerste elektrische set. Maar goed. Op You've Got To Hide Your Love Away horen we een folk-achtig nummer, in 3/4e maat. Op de afwijkende versie van het Anthology 2-album horen we John vooraf tellen: one two three, one two three, waarna er ergens in de studio een glas op de vloer uiteen spat, gevolgd door Johns commentaar: Paul's broken a glass, broken a glass, even later gevolgd door de vraag Are you ready Macca? Als je een abonnement hebt op Spotify, luister dan even mee naar dit grappige moment in EMI Studio 2. The Beatles kwamen daar op 18 februari 1965 bijeen om aan verschillende nummers voor het Help!-album te werken. 

Dylan en Lennon

Voor het eerst werkten The Beatles met een sessiemuzikant

Hoewel producer George Martin wel eens een pianopartij meespeelde, was het tot dat moment nog niet voorgekomen dat The Beatles een muzikant van buiten de groep gebruikten om iets voor hen in te spelen. EMI-arrangeur Johnnie Scott kreeg het verzoek of hij een fluitsolo wilde toevoegen aan de opname. Een sound die het folk-gevoel van You've Got To Hide uiteraard alleen maar versterkte. Scott herinnerde zich later hoe de band hem globaal uitlegde wat hij moest doen, maar hij bedacht zijn solo verder zelf. Eerst op een tenor-fluit. Later voegde hij er een altfluit aan toe. Scott was trouwens niet zomaar iemand. Hij componeerde filmmuziek, werkte als dirigent, speelde in de band van Henri -The Pink Panther Theme- Mancini en arrangeerde voor artiesten als Tom Jones, Cilla Black en The Hollies. Hier zien we hem in actie met zijn Johnny Scott Quintet, zo'n twee maanden voor hij bijdroeg aan het Beatlesnummer [video]:

Over wie zong John Lennon?

De vraag blijft over wie, of over welke situatie John Lennon precies zong in zijn You've Got To Hide Your Love Away. Dat heeft Lennon zelf altijd in het midden gelaten. Was het over Beatlesmanager Brian Epstein, die zijn homoseksualiteit in het Engeland van de jaren '60 verborgen moest houden? Was het over zijn eigen buitenechtelijke affaire met televisiepersoonlijkheid Alma Cogan? We zullen het nooit weten. En eigenlijk hoeft dat ook niet. You've Got To Hide Your Love Away markeert een belangrijke ontwikkeling in het schrijverschap van John Lennon. Dankzij de film Help! hebben we ook nog een [video] van het nummer. Cadeautje!